ಸವದತ್ತಿ ಎಲ್ಲಮ್ಮನ ಜಾತ್ರೆಗೆ ಎಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಸಡಗರ

 

ಎಲ್ಲಮ್ಮನ ಜಾತ್ರೆಗೆ ಎಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಸಡಗರ

ಸವದತ್ತಿಯ ರೇಣುಕಾ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ನಾಡಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳ. ಪ್ರತೀ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಂದು ಎಲ್ಲಮ್ಮನ ಆರಾಧನೆ ಜಾತ್ರೆಯಂತೆ ನಡೆದರೂ ಭರತ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಂದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಒಂದು ತಿಂಗಳವರೆಗೆ ದೊಡ್ಡಜಾತ್ರೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಸಂಕ್ರಾಂತಿಯ ತರುವಾಯ ಒಂದರ ಹಿಂದೆ ಮತ್ತೊಂದರಂತೆ ಜಾತ್ರೆಗಳು ಸಾಲುಸಾಲಾಗಿ ಬರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಒಂದೆರಡು ದಿನ ನಡೆದರೆ ಕೆಲವು ಜಾತ್ರೆಗಳು ತಿಂಗಳುಗಟ್ಟಲೇ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ಜಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಮ್ಮನ ಜಾತ್ರೆಯೂ ಒಂದು. ಮನೆಮಂದಿಯಲ್ಲ ಕೂಡಿ ಹೋಗುವ ಸಂಭ್ರಮ, ಬಂಡಿ ಕಟ್ಟುವ ಸಡಗರ, ಭಕ್ತರ ಪಾದಯಾತ್ರೆ, ‘ಉದೋ ಉದೋ’ ಎಂಬ ಭಕ್ತರ ದನಿ, ಪೀಪೀ ಊದುವ ಮಕ್ಕಳು, ಬಳೆಗಾಗಿ ಮುಗಿಬಿದ್ದ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು, ಹಗ್ಗ-ಮಿಣಿ ಖರೀದಿಸುವ ರೈತರು, ಲಂಗುಲಗಾಮಿಲ್ಲದೇ ತಿರುಗುವ ಯುವಕರು, ಭಂಡಾರದಿಂದ ಹಳದಿಗಟ್ಟಿದ ಗುಡಿಯ ಪರಿಸರ – ಹೀಗೆ ಜಾತ್ರೆಯ ಸಡಗರ ಹೇಳುತ್ತ ಹೋದರೆ ಮುಗಿಯದು.

 

ಭೌಗೋಳಿಕ ಪರಿಸರ

ಸವದತ್ತಿಯು ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಸೇರಿದ ತಾಲೂಕು ಕೇಂದ್ರ. ಇದಕ್ಕೆ ೫ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಯಾತ್ರಾಸ್ಥಳವೇ ಎಲ್ಲಮ್ಮನ ಗುಡ್ಡ. ಸುತ್ತಲೂ ಗುಡ್ಡಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುವ "ಎಲ್ಲಮ್ಮನ ಗುಡ್ಡ" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬೆಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧಾಚಲ ಪರ್ವತ ಎಂದು ಹೆಸರಿತ್ತು. ರಾಮಗಿರಿ ಬೆಟ್ಟ ಶ್ರೇಣಿಯ ನಡುವೆ ಮಲಪ್ರಭಾ ನದಿಯು ಹರಿದಿದ್ದು ಈ ಭಾಗದ ಜೀವನದಿಯಾಗಿದೆ. ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ‘ರೇಣುಕಾ ಸಾಗರ’, ಮಲಪ್ರಭಾ ನದಿಗೆ ಆಣೆಕಟ್ಟು ಕಟ್ಟಿರುವ ನವಿಲುತೀರ್ಥ ಜಲಾಶಯ, ನವಿಲುತೀರ್ಥ ಉದ್ಯಾನವನ ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ಝರಿಗಳು ಇವೆಲ್ಲವೂ ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಸೌಂದರ್ಯದ ಕುರುಹಾಗಿವೆ.

 

ದೇವಾಲಯದ ಇತಿಹಾಸ

ಸುಮಾರು 8ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಿಂದ 11ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದವರೆಗೆ ಆಳಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಅಥವಾ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಅವಧಿಯ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ರೇಣುಕಾ ದೇವಾಲಯವು ಇತ್ತೆಂದು ದೇವಾಲಯದ ಸುತ್ತಲೂ ದೊರೆತ ಪುರಾತತ್ತ್ವದ ಪುರಾವೆಗಳು  ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಸಧ್ಯ ಈಗಿರುವ ದೇವಾಲಯವನ್ನು 1514ರಲ್ಲಿ ರಾಯಬಾಗದ ಬೋಮಪ್ಪ ನಾಯಕ ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಚಾಲುಕ್ಯ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಶೈಲಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ರಟ್ಟರು ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಣವೋ ಏನೋ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿನ ಕೆತ್ತನೆಗಳು ನೋಡಿದಾಗ ನಿಮಗೆ ಜೈನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ನೋಡಿದ ಅನುಭವವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಗಣೇಶ, ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ, ಪರಶುರಾಮ, ಏಕನಾಥ, ಸಿದ್ದೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ.

 

ಪೌರಾಣಿಕ ಹಿನ್ನಲೆ

ಇದು ಜಮದಗ್ನಿಯ ಹೆಂಡತಿ ಮತ್ತು ಪರಶುರಾಮನ ತಾಯಿಯಾದ ರೇಣುಕಾ ದೇವಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಥೆಯನ್ನು ಮಹಾಭಾರತ, ಹರಿವಂಶ ಮತ್ತು ಭಾಗವತ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ರೇಣುಕಾ ದೇವಿಯನ್ನು ‘ಎಲ್ಲಮ್ಮ ದೇವಿ’ ಎನ್ನುವ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ರೇಣುಕಾ ದೇವಿಯ ಕುರಿತ ಅನೇಕ ದಂತಕಥೆಗಳು ಜನಪದರಲ್ಲಿವೆ. ಜಮದಗ್ನಿ ಮತ್ತು ರೇಣುಕಾ ದೇವಿಯು ದೇಹತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದ ಬಳಿಕ  ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ಮುನಿಗಳ ಆದೇಶದಂತೆ ಪರಶುರಾಮನು ತನ್ನ ಬಾಣಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ ಪವಿತ್ರ ಸಪ್ತಜಲಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಕುಂಡದಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವಿಸಿ ಆ ಜಲದಿಂದ ತಂದೆ ತಾಯಿಯ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಸುತ್ತಾನೆ. ತದನಂತರ  ರೇಣುಕಾದೇವಿಯು ಮಗನಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಳಾಗಿ ತಾನು ನೀಡಿದ ವಚನದಂತೆ ಏಳುಕೊಳ್ಳದಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವವಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಅದುವೇ ಎಣ್ಣೆ ಹೊಂಡ. ಹೀಗೆ ತಾಯಿ ರೇಣುಕೆಯು ಕಲಿಯುಗದ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಏಳುಕೊಳ್ಳದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರಿಂದ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಒಂದು ಶಕ್ತಿ ಪೀಠವಾಯಿತು.

 

ಎಲ್ಲರ ಅಮ್ಮ ‘ಎಲ್ಲಮ್ಮ’

ಜಗನ್ಮಾತೆ ರೇಣುಕಾ ಎಲ್ಲಮ್ಮ ದೇವಿಯು ಎಲ್ಲ ಭಕ್ತರ ಮಾತೆ. ಅವಳು ಎಲ್ಲರಿಗೆ ಅಮ್ಮನಾಗಿ ಕಾಪಾಡುವದರಿಂದ “ಎಲ್ಲರ ಅಮ್ಮ ಎಲ್ಲಮ್ಮ”, “ಏಳು ಕೊಳ್ಳದ ಅವ್ವ” ಅಂತಲೇ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆ. ಭಕ್ತರ ಆರಾಧ್ಯ ದೇವತೆ. ಭಕ್ತರ ಕಾಮಧೇನುವಾಗಿ ಇಷ್ಟಾರ್ಥ ಸಿದ್ಧಿಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಕರುಣಾಮಯಿ. ಆಶ್ವಿಜ ಮಾಸದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಸೀಗೆ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಿಂದ ಮಾಘಮಾಸದಲ್ಲಿಯ ಭರತ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯವರೆಗೆ ಬರುವ ಐದು ಹುಣ್ಣಿಮೆಗಳಂದು ಭಕ್ತರು ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿ ರೇಣುಕಾ ದೇವಿಯ ದರ್ಶನಾಶೀರ್ವಾದ ಪಡೆದು ಪುನೀತರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ ವರ್ಷವಿಡೀ ಬರುವ ಎಲ್ಲ ಹುಣ್ಣಿಮೆ, ಶುಕ್ರವಾರ, ಮಂಗಳವಾರ ಶ್ರೀ ದೇವಿಯ ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಸಹಸ್ರಾರು ಜನ ಭಕ್ತರು ಆಗಮಿಸುತ್ತಾರೆ.

 

ಪವಿತ್ರ ‘ಜೋಗುಳ ಭಾವಿ-ಎಣ್ಣೆ ಹೊಂಡ

ನವಿಲತೀರ್ಥ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡ ರೇಣುಕಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ‘ಜೋಗುಳ ಭಾವಿ’ ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಪವಿತ್ರ ಭಾವಿಯಿದೆ. ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಎಲ್ಲಮ್ಮ ಗುಡ್ಡಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಮೊದಲು ಇಲ್ಲಿ ಪವಿತ್ರ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ನಂತರ ಎಲ್ಲಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಎಣ್ಣೆಹೊಂಡದಲ್ಲಿ ಯಾವಾಗಲೂ ನೀರು ಉದ್ಭವವಾಗುತ್ತದೆ. ಆ ನೀರಿನ ಮೂಲ ಯಾವುದೆಂದು ಇಂದಿಗೂ ವಿಸ್ಮಯ. ಈಗಲೂ ಸಹಿತ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಎಣ್ಣೆಹೊಂಡವೆಂಬ ತೀರ್ಥವು ‘ಪವಿತ್ರ ಜಲ’ವೆಂದು ಪ್ರಖ್ಯಾತಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಕ್ತರು ಈ ನೀರನ್ನು ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರೋಕ್ಷಣೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ನೀರಿನಿಂದ ಚರ್ಮ ರೋಗಗಳು ವಾಸಿಯಾಗುತ್ತವೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ.

 

ಸಾಲು ಬಂಡಿಗಳ ಸೊಗಸು

ಜಾತ್ರೆಗಳು ಬಂದರೆ ಸಾಕು ಸವದತ್ತಿ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಸುಮಾರು 50 ಕಿ.ಮೀ. ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಗ್ರಾಮಗಳ ಭಕ್ತರು  ಎತ್ತಿನ ಬಂಡಿ ಸಿಂಗರಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವುದು ರೂಢಿ. ಇದು ಒಂದು ರೀತಿಯ ಹರಕೆಯೂ ಹೌದು. ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ವಿಷಯವೂ ಹೌದು. ಇಂದಿಗೂ ಸಾಲು ಬಂಡಿಗಳು ರಸ್ತೆ ಹಿಡಿದು ಹೊರಟರೆ ಎತ್ತಿನ ಕೊರಳ ಗಂಟೆಯ ನಾದ, ಬಂಡಿಯ ರಂಗುರಂಗಿನ ಅಲಂಕಾರ, ‘ಉದೋ ಉದೋ’ ಎನ್ನುತ್ತಲೇ ಸಾಗುವ ಭಕ್ತರು ಈ ದೃಶ್ಯಗಳು ನೋಡಲು ಬಲು ಸೊಗಸು. ಬಂಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ತಂಗಲು ಸಾಮಗ್ರಿಗಳು, ಮಕ್ಕಳಿದ್ದರೆ ಅದರ ಹಿಂದೆ  ಹಿರಿಯರು, ಯುವಕರು ಪಾದಯಾತ್ರೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ವಾಹನಗಳ ಭರಾಟೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಈ ಬಂಡಿ ಕಟ್ಟುವ ಪರಂಪರೆಯು ಮಾಯವಾಗಿಲ್ಲ.

 

ದೂರದೂರುಗಳಿಂದ ಭಕ್ತರ ದಂಡು

 ‘ಯಲ್ಲಮ್ಮ ತನ್ನ ಶಕ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ ಭಕ್ತರ ಇಚ್ಛೆಗಳನ್ನು ಈಡೇರಿಸುತ್ತಾಳೆ.  ದೇವಿಯ ಬಳಿ ಏನೇ ಬೇಡಿಕೊಂಡರು ಅದನ್ನು ನೆರವೇರಿಸುತ್ತಾಳೆ’ ಎನ್ನುವ ನಂಬಿಕೆ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿದೆ. ಈ  ಕಾರಣದಿಂದ ಯಲ್ಲಮ್ಮನ ಗುಡ್ಡ ಜನಪ್ರಿಯ ಯಾತ್ರಾಸ್ಥಳ. ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರು ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ತಾಯಿಯ ದರ್ಶನಕ್ಕೆಂದು ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ವರ್ಷದ ಯಾವುದೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ನೀವು ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರೂ ಭಕ್ತರ ದಂಡನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ಪ್ರತಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆಗೆ ಜಾತ್ರೆಯಂತೆಯೇ ಜನ ಸೇರುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಭಾರತ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಂದು ನಡೆಯುವ ಜಾತ್ರೆಗೆ ಹತ್ತು ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಭಕ್ತರು ಇಲ್ಲಿ ಸೇರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಜಾತ್ರೆಗೆ ಕರ್ನಾಟಕದವರಲ್ಲದೆ, ಆಂಧ್ರ, ತೆಲಂಗಾಣ, ಗೋವಾ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಓರಿಸ್ಸಾ ತಮಿಳುನಾಡು ಹಾಗೂ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದಲೂ ಬಹುಸಂಖ್ಯೆಯ ಭಕ್ತರು ಬರುತ್ತಾರೆ.

 

ಇಷ್ಟಾರ್ಥಕ್ಕಾಗಿ ಹರಕೆಗಳು

ಭಕ್ತರು ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ, ಬಾಳೆಹಣ್ಣು, ಕರ್ಪೂರ, ಎಣ್ಣೆ-ಬತ್ತಿ, ಹೂಮಾಲೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಶ್ರೀ ದೇವಿಯ ದರ್ಶನ ಪಡೆದು ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಭಕ್ತಾಧಿಗಳು ಈ ಮೊದಲು ತಾವು ಹೊತ್ತ ಹರಕೆಯು ಫಲ ನೀಡಿದಾಗ ವಿವಿಧ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ದೇಣಿಗೆ ನೀಡುವುದು, ಸೀರೆ ಅರ್ಪಿಸುವುದು, ಕಾಯಿ ಕಟ್ಟುವುದು, ಉಡಿ (ಮಡಿಲಕ್ಕಿ) ತುಂಬಿಸುವುದು, ಅರಿಶಿನ ಕುಂಕುಮ ಹಾಗೂ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಶಿಖರಕ್ಕೆ ಹಾರಿಸುವುದು, ಬೆಳ್ಳಿ, ಬಂಗಾರ ತಾಮ್ರ, ಹಿತ್ತಾಳೆಯ ಆಭರಣ ನೀಡುವುದು. ದವಸ-ಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು ದೇಣಿಗೆ ನೀಡುವುದು. ಉರುಳು ಸೇವೆ, ದೀರ್ಘ ದಂಡ ನಮಸ್ಕಾರ ಸೇವೆ ಮಾಡುವುದು, ಪಡ್ಡಲಿಗೆ ತುಂಬಿಸುವುದು ಹೀಗೆ ಮುಂತಾದ ಸೇವೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಕೆಗಳನ್ನು ತೀರಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಪಡ್ಡಲಿಗೆ ತುಂಬಿಸುವುದು-ಜೋಗತಿ ಸಂಪ್ರದಾಯ

ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಭಕ್ತಾಧಿಗಳು ಭಯ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಅವರವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿದ ನೈವೇದ್ಯವಾದ ಕಡುಬು, ಬದನೆಕಾಯಿ ಪಲ್ಯ, ಅನ್ನ ಸಾರು, ರೊಟ್ಟಿ ಮುಂತಾದ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಗುಂಪಾಗಿ ಇಲ್ಲವೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಅಮ್ಮನವರ ಪಡ್ಡಲಿಗೆಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಿ ಜೋಗತಿಯರ ಮುಂದೆ ದೇವಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಂಗಳಮುಖಿಯರು ಹೊಸ್ತಿಲ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಂದು ತಮ್ಮ ಬಳೆ, ತಾಳಿ ತೆಗೆದು ವಿಧವೆಯರಾಗುವುದರಿಂದ ‘ರಂಡಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆ’ಯಂತಲೂ ಮುಂದೆ  ಮುಂದೆ ಭರತ ಹುಣ್ಣಿಮೆಗೆ ಪುನಃ ಮುತ್ತೈದಿತನ ಪಡೆಯುವದರಿಂದ ‘ಮುತ್ತೈದಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆ’ ಎಂತಲೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮುತ್ತು ಕಟ್ಟುವ, ಪಡ್ಡಲಿಗೆ ಹೋರುವ, ಚೌಡಿಕೆ ನುಡಿಸುವ ಜೋಗತಿಯರ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಇಲ್ಲಿ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ ದೇವದಾಸಿ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರವು ಈಗ ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡಿದೆ.

ಈ ಜಾತ್ರೆಯು ಹೆಚ್ಚು ಜನ ಸೇರುವ ಜಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು ದೂರದೂರಿನಿಂದ ಬರುವ ಭಕ್ತರು ಗುಡ್ಡದ ಸುತ್ತಲೂ ಟೆಂಟ್ ನಿರ್ಮಿಸಿ ವಸತಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಮಿರ್ಚಿ-ಮಂಡಕ್ಕಿ, ಆಟಿಕೆ-ಗೊಂಬೆ, ಬೆಂಡು-ಬೆತ್ತಾಸ, ಕುಂಕುಮ-ಭಂಡಾರ ಹೀಗೆ ಹಲವು ಬಗೆಯ ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಳಿಗೆಗಳನ್ನು ತೆರೆದಿರುತ್ತಾರೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಜನರು ಸೇರುವುದರಿಂದ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಪರಿಸರವು ಮಲೀನವಾಗುತ್ತದೆ. ಭಕ್ತಾದಿಗಳಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಶೌಚಾಲಯ-ಸ್ನಾನಘಟ್ಟಗಳ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಯಲು ಶೌಚದ ದೃಶ್ಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ. ಜಾತ್ರೆಯು ಮುಗಿದ ಬಳಿಕ ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಮತ್ತು ಟೆಂಟ್ಗಳ ಬಳಿ ಭಕ್ತರು ಸಾಕಷ್ಟು ತ್ಯಾಜ್ಯವನ್ನು ಹಾಗೆಯೇ ಬಿಡುವುದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಶುಚಿಗೊಳಿಸಲು ತಿಂಗಳುಗಳೇ ಬೇಕಾಗಬಹುದು. ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ತೋರ್ಪಡಿಸುವ ಭಕ್ತರು ಸ್ವಚ್ಛತೆಯ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಗಮನ ಹರಿಸಿದರೆ ಒಳ್ಳೆಯದು. ಏನೇ ಇರಲಿ ಜಾತ್ರೆಯಿಂದ ಸಿಗುವ ಆ ಭಕ್ತಿ, ಸಂಭ್ರಮ, ಸಡಗರ, ಉತ್ಸಾಹ, ಹರ್ಷಕ್ಕೆ ಬೆಲೆಯುಂಟೆ..?

 

- ಡಾ. ಶಿವಾನಂದ ಬ. ಟವಳಿ

 

ಕನ್ನಡ ನುಡಿ (ಕವಿತೆ)

 ಕನ್ನಡ ನುಡಿ 

ಕನ್ನಡಕ್ಕಾಗಿ ಕನ್ನಡಿಗರ ತನುಮನ ಒಂದಾಗಲಿ

ಕನ್ನಡದ ವಿಶ್ವಜ್ಯೋತಿಯ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಬೆಳಗಿಸಲಿ

ಕನ್ನಡಕ್ಕಾಗಿ ಕೈಯೆತ್ತುವ ಕಾಯಕವು ನಡೆಯಲಿ

ಕನ್ನಡದ ಕಾವ್ಯದುಂದುಭಿ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಮೊಳಗಲಿ

ಪಂಪ, ಪೊನ್ನ, ರನ್ನರು ನಡೆದ ದಾರಿಯಲಿ

ಹಾಡುತ ನಲಿಯುತ ನಡೆಯುವ ಸೊಗಸಲಿ

ಕುವೆಂಪು, ಬೇಂದ್ರೆ, ಮಾಸ್ತಿಯರ ನೆನಪಲಿ

ಕನ್ನಡ ಕಾವ್ಯದ ಸೊಬಗು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಹರಡಲಿ

ಕರುನಾಡ ಮಕ್ಕಳೆಲ್ಲ ಕನ್ನಡನುಡಿ ಕಲಿಯಲಿ

ಕರುನಾಡ ತಾಯಿ ಋಣ ಮುದದಿ ತೀರಿಸಲಿ 

ಕವಿ-ಕಾವ್ಯ ಕಮ್ಮಟ-ಸಮ್ಮೇಳನಗಳು ನಡೆಯಲಿ

ಕರುನಾಡ ಕುವರರೆಲ್ಲ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲಿ

ಕುಡಿಯುವ ನೀರು ಕಾವೇರಿಯದು ಅರಿಯಲಿ

ಉಣ್ಣುವನ್ನ ಕರುನಾಡ ಮಣ್ಣಿನದು ತಿಳಿಯಲಿ

ಕನ್ನಡದ ಏಳಿಗೆಗೆ ಎಲ್ಲರೊಂದಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಲಿ

ಕನ್ನಡ ನುಡಿ ಗೆಲ್ಲಲಿ, ಕನ್ನಡ ನುಡಿ ಬಾಳಲಿ

                                                - ಡಾ. ಶಿವಾನಂದ ಟವಳಿ

ಚಿಂದಿ ಆಯುವ ಹುಡುಗಿ (ಕವಿತೆ )

 ಚಿಂದಿ ಆಯುವ ಹುಡುಗಿ 

(ಕವಿತೆ )

ಮಂದಿ ಮಕ್ಕಳೊಳಗೆ ಚಂದಾಗಿ ಆಡುವ ವಯಸ್ಸು

ಎಸೆದ ಕಸದೊಳಗೆ ಮುಳುಗಿ ಹೋಗಿದ ಮನಸ್ಸು

ಮಿನುಗು ಕಂಗಳ  ತುಂಬ ಈಡೇರದ ಸಾವಿರ ಕನಸು 

ಎದೆಯೊಳಗೆ ಹುದುಗಿದೆ; ಸಾಗರದಷ್ಟು ಮುನಿಸು |

ಸಮವಸ್ತ್ರಗಳ  ಕಂಡಾಗ ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗುವ ಆಸೆ

ಕುಡುಕ ಅಪ್ಪನ ನೆನೆದಾಗ; ಮತ್ತೆ ನೋವು, ನಿರಾಸೆ

ನಿಟ್ಟಿಸಿರು ಬಿಟ್ಟು, ತಂಗಿ-ತಮ್ಮನ ಮುಖವೊರೆಸಿ

ನಡೆದಿಹಳು; ಮುಂಜಾವಲಿ, ಆಸೆಗಳಿಗೆ ಪಾಶ ತೊಡಸಿ |

ಮೊಗಕೆ ಅಲಂಕಾರವಿಲ್ಲ; ಒಡವೆಯಂತೂ ಕಂಡವಳಲ್ಲ

ವನಪು ವೈಯ್ಯಾರದಿ ಕೂದಲೆಂದೂ ಕಟ್ಟಿದವಳಲ್ಲ

ಹಸಿದ ಹೊಟ್ಟೆಗಾಗಿ ಕಸದಲಿ, ನಿತ್ಯವೂ ಹೆಕ್ಕುತ್ತಾಳೆ

ಕಳೆದ ಅವ್ವನ ನೆನಪಾಗಿ ಮತ್ತೆ ರೋಧಿಸುತ್ತಾಳೆ |

ಹರಿದ ಕುಪ್ಪುಸ-ಲಂಗವ ತೊಟ್ಟು ಮುಚ್ಚಿಹಳು ಅಂಗ

ಕಣ್ಣಲ್ಲೇ ಬೆತ್ತಲೆ ಮಾಡುವ ನೋಟಕ್ಕಾದಿತೇ ಭಂಗ?

ಎಂದು  ತನಗೊದಗಿದ ಗತಿಯ ಹಳಿದು ಅರೆಗಳಿಗೆ

ಅಂದು ಮೂಕಳಾಗಿ ಹೊತ್ತು ನಡೆದಿಹಳು ಜೋಳಿಗೆ |

ಬದ್ಧ ಬದುಕಿಗೆ ಸಿಕ್ಕ ಎಳೆಗಳ ದಾರಹೊಸೆದು 

ಬಿದ್ದ ಕಸದಲ್ಲಿಯೇ ತನ್ನ ಕನಸುಗಳ ಎಸೆದು 

ಚಿಂದಿ ಆಯುತಿಹಳು; ಬಿಡದೇ ಬಾಗಿ ಬಾಗಿ

ಅವಳೇ ಕಪ್ಪು ಕಂಗಳ ಚಿಂದಿ ಆಯುವ ಹುಡುಗಿ |

                                         🖊ಡಾ. ಶಿವಾನಂದ ಬ. ಟವಳಿ

ತ್ಯಾಗವೀರ ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರು

 ತ್ಯಾಗವೀರ ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರು

            

ಕನ್ನಡ ನಾಡು ಕಂಡ ಅಪ್ರತಿಮ ದಾನವೀರ ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜ ದೇಸಾಯಿಯವರ ತ್ಯಾಗ ಮತ್ತು ಉದಾರ ಮನೋಭಾವ ಸದಾ ಸ್ಮರಣೀಯವಾದದ್ದು. ಕನ್ನಡ ನಾಡಿಗೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಲಿಂಗಾಯತ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಅಪಾರ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನೇ ತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದ ದೇಸಾಯಿಯವರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪರಿಚಯ ನಮ್ಮ ನಾಡಿಗೆ ಆಗಬೇಕಿದೆ. ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರು ಬಹಳ ಲೋಕೋಪಕಾರಿಗಳು. `ಬಡಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಿಗಬೇಕು. ಸರ್ವರೂ ಸಹಬಾಳ್ವೆಯಿಂದ ಸುಖ ಜೀವನ ನಡೆಸಬೇಕು’ ಎಂಬ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಲಿಂಗರಾಜರು ತಮ್ಮ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ದಾನ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ನಾಡಿಗೆ ಮಾದರಿಯಾಗಿ ‘ತ್ಯಾಗವೀರ’ರೆನಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ

ಲಿಂಗರಾಜರು ಜನವರಿ ೧೦, ೧೮೬೧ರಂದು ಗದಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶಿಗ್ಲಿಯ ಗೂಳಪ್ಪ ಮತ್ತು ಯಲ್ಲವ್ವ ಮಡ್ಲಿ ದಂಪತಿಗೆ ಮಗನಾಗಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ಹುಟ್ಟಿದ ಹೆಸರು ರಾಮಪ್ಪ. ಅವರನ್ನು ನವಲಗುಂದದ ಶಿರಸಂಗಿ ದೇಸಗತಿ ಮನೆತನದ ಜಾಯಪ್ಪ ದೇಸಾಯಿಯವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಇಬ್ಬರು ಪತ್ನಿಯರಾದ ಗಂಗಾಬಾಯಿ-ಉಮಾಬಾಯಿ ಅವರು ದತ್ತು ಪಡೆದುಕೊಂಡರು.  ಸಿರಸಂಗಿ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಮೂಲಪುರುಷ ವಿಟ್ಟಗೌಡ. ಈತ ಒಂದನೆಯ ಇಬ್ರಾಹಿಂ ಆದಿಲ್ ಶಹಾನ ಸೈನಿಕನಾಗಿದ್ದ. ತನ್ನ ಶೌರ್ಯ-ಸಾಹಸಗಳಿಗಾಗಿ ಆದಿಲ್ ಶಹಾನಿಂದ ಉಂಬಳಿಯಾಗಿ ಪಡೆದ ನವಲಗುಂದ ಸಂಸ್ಥಾನದ ರಾಜಧಾನಿಯೇ ಸಿರಸಂಗಿ. ಜಾಯಪ್ಪ ದೇಸಾಯಿಯವರ ಅವರ ನಂತರ ಲಿಂಗರಾಜ ಅವರು ಸಿರಸಂಗಿ, ನವಲಗುಂದ ಮತ್ತು ಸವದತ್ತಿ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ಸಂಸ್ಥಾನಾಧಿಪತಿಗಳಾದರು. ಆಗ ಲಿಂಗರಾಜರಿಗೆ ಹನ್ನೆರಡು ವಯಸ್ಸು. ಜೂನ್ ೨, ೧೮೭೨ರಂದು ಅವರ ಹೆಸರು `ಲಿಂಗರಾಜ ದೇಸಾಯಿ’ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿತು.

ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರ ಹಡೆದ ತಾಯಿ ಯಲ್ಲವ್ವ ಆದರೂ ಪಡೆದ ತಾಯಿ ಗಂಗಾಬಾಯಿ ಬಹಳ ಪ್ರೀತಿ-ವಾತ್ಸಲ್ಯ ತೋರುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದೇ ಲಿಂಗರಾಜರಿಗೆ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಸಮಾಜಮುಖಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು ಬೆಳಕು ನೀಡಿತ್ತು. ದತ್ತು ಪಡೆದ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ತಾಯಿ ಉಮಾಬಾಯಿಗೆ ಲಿಂಗರಾಜರನ್ನು ದತ್ತು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದು ಇಷ್ಟವಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸಿರಸಂಗಿಯಲ್ಲಿ ಇರದೇ ಸಮೀಪದ ಬೇವೂರಿನಲ್ಲಿ ಇದ್ದಳಂತೆ. ಮುಂದೆ ಗಂಗಾಬಾಯಿ ತೀರಿಕೊಂಡಾಗ ಉಮಾಬಾಯಿಯೇ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡಳು. ಆಗ ಸಂಸ್ಥಾನವು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಒಡೆಯಿತು. ಒಂದು ಲಿಂಗರಾಜರಿಗೆ ನಿಷ್ಠವಾಗಿತ್ತು. ಇನ್ನೊಂದು ಉಮಾಬಾಯಿಗೆ. ಒಳಗೊಳಗೆ ಲಿಂಗರಾಜರನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವ ಉಮಾಬಾಯಿ ದತ್ತು ಮಗ ಲಿಂಗರಾಜ ದೇಸಾಯಿ ಅವರನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ತನ್ನ ನಂಬಿಕಸ್ಥರನ್ನು ನೇಮಿಸಿದ್ದಳು.

ಅನಿವಾರ್ಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಅರ್ಧದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಕೊಲ್ಲಾಪುರದಿಂದ ಸಿರಸಂಗಿಗೆ ಮರಳಬೇಕಾಯಿತು. ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಆಸ್ತಿಯ ವ್ಯಾಜ್ಯ, ಉಮಾಬಾಯಿಯ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳಿಂದ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಹದಗೆಟ್ಟಿತ್ತು. ಉಮಾಬಾಯಿ ಬಾಂಬೆ ಹೈಕೋರ್ಟ್ನಲ್ಲಿ ಆಸ್ತಿಗಾಗಿ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿದ್ದಳು. ತೀರ್ಪು ಲಿಂಗರಾಜರ ಪರವಾಗಿ ಬಂತು. ಆದರೂ ದತ್ತು ತಾಯಿಯನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸದೇ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ೨೫೦೦೦ ರೂ. ಉತ್ಪನ್ನು ನೀಡುವ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿದನು. ಇದು ಲಿಂಗರಾಜರ ಉದಾರ ಗುಣಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಹದಗೆಟ್ಟಿತ್ತು. ದೇಶದ ಬೆನ್ನೆಲುಬು ರೈತ ಎಂಬುದನ್ನು ಮನಗೊಂಡಿದ್ದ ಲಿಂಗರಾಜರು ತಮ್ಮ ಹೊಲದಲ್ಲಿ ಕೃಷಿಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಸಾಕಷ್ಟು ಜನ ರೈತರಿಗೆ ಕೆಲಸ ಕೊಡುವ ಮೂಲಕ ಉದ್ಯೋಗದಾತರಾದರು. ಕ್ಷಾಮಗಳು ಬಂದಾಗ ಹಲವಾರು ಕರೆ, ಆಣೆಕಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದರು. ಇವು ಭೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ನೀರಾವರಿ ಯೋಜನೆಗಳು ಇವರ ದೂರದೃಷ್ಟಿಗೆ ಹಿಡಿದ ಕನ್ನಡಿ. ಲಿಂಗರಾಜ ದೇಸಾಯಿ ಅವರಿಗೆ ಆರು ಜನ ಮಡದಿಯರು. ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಪಡೆದರೂ ಅವರೆಲ್ಲ ಅಕಾಲಿಕ ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು. ಒಬ್ಬ ಪುತ್ರನೂ ಬದುಕದಿದ್ದಾಗ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ವಿಮುಖರಾಗಿ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು. ಸಾಕಷ್ಟು ನೋವು-ಸಂಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದ್ದ ಲಿಂಗರಾಜರು ಸಂಸ್ಥಾನದ ಆಸ್ತಿಯು ಸಮಾಜಮುಖಿಯಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗಬೇಕು. ಸಮುಷ್ಟಿಯ ಒಳಿತಿಗೆ ಸಿರಸಂಗಿ ನವಲಗುಂದ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಅವರು ತಮ್ಮ ಮರಣ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದರು.

ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರ ಮೃತ್ಯುಪತ್ರ

ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರು ‘ತಾನು ಕಾಲವಾದ ಬಳಿಕ ತಮ್ಮ ಮೃತ್ಯು ಪತ್ರವನ್ನು ತೆಗೆದು ಓದಬೇಕು. ಇದಕ್ಕೆ ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕು’ ಎಂಬ ಷರತ್ತು ಹಾಕಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಗೆಳೆಯರಾದ ಅರಟಾಳ ರುದ್ರಗೌಡರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಇದನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊರಿಸಿದ್ದರು. ೧೯೦೬ರಲ್ಲಿ ಬೆಳಗಾವಿಯ ಅಂದಿನ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿ ಜಾಕ್ಸನ್ ಅವರು ಸಮಾಜದ ನೂರಾರು ಗಣ್ಯರ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರ ಮರಣ ಪತ್ರವನ್ನು ಓದಿದರು. ಸಂಪೂರ್ಣ ಓದಿದ ಬಳಿಕ ಜಾಕ್ಸನ್ ಅವರು “ನೂರಾರು ವರ್ಷ ಕಳೆದರೂ ಶಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರಂತಹ ದಾನಿಗಳು ಹುಟ್ಟುವುದು ವಿರಳ. ಇಂತಹ ದಾನಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಹಡೆದ ತಂದೆ-ತಾಯಿ, ಪಡೆದ ಸಮಾಜವು ಶ್ರೇಷ್ಠ’ ಎಂದು ಕೊಂಡಾಡಿದರು.

ರಾವಬಹದ್ದೂರ್ ಅರಟಾಳ ರುದ್ರಗೌಡರು ಮತ್ತು ಶಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರು ಬಹಳ ಆತ್ಮೀಯ ಸ್ನೇಹಿತರು. ಅರಟಾಳ ರುದ್ರಗೌಡರು ಲಿಂಗರಾಜ ದೇಸಾಯಿಯವರ ಅಂತಿಮ ಇಚ್ಛೆಗಳನ್ನು ಮುಂದೆ ನಿಂತು ಅಕ್ಷರಶಃ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತಂದರು. ಶಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರ ಮೃತ್ಯುಪತ್ರ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಅರಟಾಳ ರುದ್ರಗೌಡರು ಮುಂದಾದಾಗ ತಾಯಿ ಉಮಾಬಾಯಿ ಲಿಂಗರಾಜರ ಮೃತ್ಯುಪತ್ರವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಅದನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಂತೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮುಂದೆ ಹೋದರು. ಆಗ ಅರಟಾಳ ರುದ್ರಗೌಡರು ಇದನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿ ಉಮಾಬಾಯಿಯವರ ವಿರುದ್ಧ ನಿಂತು ಲಿಂಗರಾಜರ ಮೃತ್ಯುಪತ್ರದ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಪಣ ತೂಟ್ಟರು. ಈ ಮೂಕದ್ದೆಮೆ ನಂತರ ಲಂಡನ್‌ನ ಪ್ರಿವಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಮುಂದೆ ಹೋದಾಗ ಅದರ ಪರವಾಗಿ ವಾದಿಸಲು ಅರಟಾಳ ರುದ್ರಗೌಡರು ಅಂದಿನ ಪ್ರಭಾವಿ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದ ಸರ್ ಸಿದ್ದಪ್ಪ ಕಂಬಳಿಯವರನ್ನು ಲಂಡನಿಗೆ ಕಳುಹಿಸುವ ವಿಚಾರ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಮೊದಲ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಯೂರೋಪ್  ಪ್ರವಾಸ ಅತ್ಯಂತ ಅಪಾಯಕಾರಿ ಎಂದರಿತು ರುದ್ರಗೌಡರು ಸಿದ್ದಪ್ಪ ಕಂಬಳಿಯವರಿಗೆ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೂಳ್ಳದಂತೆ ತಡೆದರು. ಮುಂದೆ ಕಾನೂನು ಪರವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಮೃತ್ಯು ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ನಮೂದಿಸಿರುವಂತೆ ಅನೇಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಗಳು ಜಾರಿಯಾದವು.

ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜ ಟ್ರಸ್ಟ್

ಸಮಾಜದ ಸರ್ವತೋಮುಖ ಚಿಂತನೆ, ಉನ್ನತಿ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣಾಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಅವರು ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅದು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಫೋರ್ಡ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಹಾಗೂ ಭಾರತೀಯ ಜ್ಞಾನಪೀಠ ದತ್ತಿ ನಿಧಿಗೆ ಸಮನಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಲಿಂಗರಾಜರ ಮೃತ್ಯುಪತ್ರದಲ್ಲಿದಂತೆ ೧೯೦೬ರ ಆಗಸ್ಟ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ವೀರಶೈವ ಲಿಂಗಾಯತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಉನ್ನತಿ ಮತ್ತು  ಶಿಕ್ಷಣಾಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ನವಲಗುಂದ-ಸಿರಸAಗಿ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆಗ ಟ್ರಸ್ಟ್ನ ವರಮಾನ ಸುಮಾರು ಆರು ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿ ಇತ್ತು. ೧೯೩೦ ಮತ್ತು ೧೯೮೪ರ ನಡುವೆ ಈ ಟ್ರಸ್ಟ್ನಿಂದ  ಸುಮಾರು ೬,೯೨೫ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಈ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಟ್ರಸ್ಟ್ ನೀಡಿದ ಹಣಕಾಸು ನೆರವಿನ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯ ಸುಮಾರು ೨೨,೯೮,೩೨೧-೦೦ ರೂಪಾಯಿಗಳು. ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರು ಮಾಡಿದ ಇನ್ನೊಂದು ಮಹೋನ್ನತ ಕಾರ್ಯವೆಂದರೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಲಿಂಗಾಯತ ಶಿಕ್ಷಣ (ಕೆಎಲ್‌ಇ) ಸೊಸೈಟಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ನೆರವಾಗಿ ಐವತ್ತು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ನೀಡಿದರು. ಅವರ ದಾನದ ಪ್ರತಿಫಲವಾಗಿ ೧೯೧೬ರಲ್ಲಿ ಕೆಎಲ್‌ಇಯು ಬೆಳಗಾವಿಯಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಕಾಲೇಜಿಗೆ `ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜ ದೇಸಾಯಿ’ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಇಟ್ಟಿತು.

            ಲಿಂಗರಾಜರ ತ್ಯಾಗದ ಫಲವಾಗಿ ಇಂದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೆಮ್ಮರವಾಗಿ ಬೆಳೆದು ದೇಶ-ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆ.ಎಲ್.ಇ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಎಲ್ಲ ವರ್ಗ, ಜಾತಿ, ಧರ್ಮದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೂ ಶಿಕ್ಷಣದ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಲಿಂಗರಾಜರ ಈ ತ್ಯಾಗವನ್ನು ಮಾಡದೇ ಹೋಗಿದ್ದರೆ ಅದೆಷ್ಟೋ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ದೂರದೂರುಗಳಿಗೆ ಹೋಗಲಾಗದೇ ಶಿಕ್ಷಣದಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಸಿರಸಿಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜ ದೇಸಾಯಿವರ ಅಂದಿನ ಕೊಡುಗೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ಸದಾಕಾಲ ಸ್ಮರಣೀಯ. ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರು ಮಾಡಿದ ತ್ಯಾಗ ಗುಣಕ್ಕೆ ಟ್ರಸ್ಟ್ನ ಹಿರಿಮೆಯನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಬಹುದಿತ್ತೇನೋ? ಆದರೆ ಟ್ರಸ್ಟ್ ದೂರದೃಷ್ಟಿಯ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ವಿಫಲವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ಹಲವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ. ಟ್ರಸ್ಟ್ನ ಆರಂಭದ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೇ ಖ್ಯಾತ ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರಾದ ಡಿ.ಸಿ. ಪಾವಟೆ, ರಾಜಕೀಯ ಮುತ್ಸದ್ದಿಗಳಾದ ಬಿ.ಡಿ. ಜತ್ತಿ, ಎಸ್.ಆರ್. ಕಂಠಿ, ರತ್ನಪ್ಪ ಕುಂಬಾರ ಮುಂತಾದವರು ಈ ಟ್ರಸ್ಟ್ನಿಂದ ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವು ಪಡೆದ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಟ್ರಸ್ಟ್ನ ಹಣಕಾಸಿನ ನೆರವು ಪಡೆದು ಆಕಾಶದೆತ್ತರಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದ ಅನೇಕರು ಸಮಾಜ ವಿವಿಧ ವಲಯಗಳಿಗೆ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಈಗಲೂ ಸಹ ಲಿಂಗಾಯತ  ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕ  ಸಹಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದೆ. 

ಲಿಂಗರಾಜರ ಮಾತಿನ ನಿಲುವು, ಯೋಜಿತ ಲಹರಿ, ಗಟ್ಟಿ ನಿರ್ಧಾರಗಳು ಸ್ವಾತಂತ್ರ‍್ಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದವು. ಸಂಘಟನೆಯೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ಎಂದರಿತ ಲಿಂಗರಾಜರು ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ವೀರಶೈವ ಮಹಾಸಭೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರನ್ನು ಲಿಂಗಾಯತ ಧರ್ಮದ ಸಂಘಟನೆಯ ಪ್ರಪ್ರಥಮ ರೂವಾರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಲಿಂಗರಾಜರು ೧೯೦೪-೦೫ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ವೀರಶೈವ ಮಹಾಸಭಾದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಸಮಾವೇಶದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಸಾಮಾಜಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳಾದ ಇವರು ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದರು. ಶಿಕ್ಷಣದ ವಿಕಾಸ, ವಿಧವಾ ವಿವಾಹಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿದರು.

ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿ ಬೆಳೆಸುವಲ್ಲಿ ಲಿಂಗರಾಜರು ಕೈಗೊಂಡ ಯೋಜನೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಚಲಿತವಿದ್ದು, ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ನೀರಾವರಿ ಬಗೆಗಿನ ಕಾಳಜಿ, ರೈತರ ಪರವಾದ ನಿಲುವು, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಒಲವುಗಳು ಅವರೊಳಗಿನ ಚುರುಕಿನ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶನಗೊಳಿಸುವಂತಹವಾಗಿದ್ದವು. ಸದಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಇವರು ಸಮಾಜ ಸಂಘಟನೆಗೆ ಹಲವಾರು ಯೋಜಿತ ದಾನ ದತ್ತಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಲ್ಲದೇ ತಮ್ಮ ಸರ್ವಸ್ವವನ್ನು ಸಮಾಜಕ್ಕೋಸ್ಕರ ಮುಡಿಪಾಗಿಟ್ಟ ಧೀರೋದಾತ್ತರಾಗಿದ್ದರು. ಮಾತಿನ ನಿಲುವು, ಯೋಚನೆಯ ಲಹರಿ, ಗಟ್ಟಿ ನಿರ್ಧಾರಗಳು ಸ್ವಾತಂತ್ರ‍್ಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಸಹ ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದವು. ಅಖಿಲ ಭಾರತ ವೀರಶೈವ ಮಹಾಸಭೆ, ಕೆ.ಎಲ್.ಇ. ಸಂಸ್ಥೆ, ದೇವ-ದೈವ ಕಾರ್ಯ, ನೀರಾವರಿ ಯೋಜನೆ, ಭೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಂತಹ ಕಳಕಳಿ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಅಪಾರ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ ಲಿಂಗರಾಜರು ಇಂದಿಗೂ ಸ್ಮರಣೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ದಿವ್ಯ ಚೇತನ ಬದುಕಿದ್ದು ಕೇವಲ ೪೫ ವರ್ಷಗಳು ಮಾತ್ರ. ಆದರೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ನಿರ್ಣಯಗಳು ಮಾತ್ರ ಯಾವಾಗಲೂ ಶಾಶ್ವತ. ಅನಾರೋಗ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದ ಮಹಾನ್ ಶರಣ ಶಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರು ೧೯೦೬ರ ಜೂನ್ ೨೯ರಂದು ಲಿಂಗೈಕ್ಯರಾದರು.

ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಜನವರಿ ೧೦ರಂದು ಶಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರ ಜಯಂತಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರು ಮಾಡಿದ ಸತ್ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಒಂದು ದಿನ ನೆನೆದು ಮರೆಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಅವರ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಪಾಲಿಸೋಣ. ಶಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರ ತ್ಯಾಗದ ಬದುಕನ್ನು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸೋಣ. ‘ಸೋಹಂ ಎಂದೆನಿಸದೆ ದಾಸೋಹಂ ಎಂದೆನಿಸಯ್ಯ’ ಎಂಬ ಶರಣರ ನುಡಿಯಂತೆ ಬದುಕಿದ ಅವರ ಬದುಕು ಇಂದಿನ ಯುವಪೀಳಿಗೆಗೆ ದಾರಿ ದೀಪವಾಗಲಿ.

(ಜನವರಿ ೧೦ - ತ್ಯಾಗವೀರ ಸಿರಸಂಗಿ ಲಿಂಗರಾಜರ ಜನ್ಮದಿನದ ನಿಮಿತ್ತವಾಗಿ ಲೇಖನ)

-                                                                                                                                                               🖊ಡಾ. ಶಿವಾನಂದ ಬ. ಟವಳಿ